Στον πυρήνα του τολμηρότερου ρωσικού μυθιστορήματος του 20ού αιώνα, που μεταφράζεται πρώτη φορά στα ελληνικά, από την πλήρη εκδοχή του 1913-1914, βρίσκεται το θέμα της πατροκτονίας. Τον θυελλώδη Οκτώβριο του 1905 μια βόμβα πρόκειται να εκραγεί στο γραφείο του γερουσιαστή Αμπλεούχοφ. Το σχέδιο έχει δεσμευτεί να φέρει εις πέρας ο γιος του, που βρίσκεται στην αντίπερα ιδεολογική όχθη.
Η Πετρούπολη αποτελεί ξεχωριστό δείγμα του ρωσικού μοντερνισμού. Στον πολυφωνικό ιστό της συνυφαίνονται πολλά και διαφορετικά στοιχεία. Οι επαναλήψεις μοτίβων και φράσεων, οι υποβλητικές, έντονα εικαστικές περιγραφές της πόλης, καθώς και η ιδιάζουσα μουσική οργάνωση του κειμένου συνιστούν τυπικά χαρακτηριστικά της ποιητικής του συμβολισμού. Τη ρευστή, φασματική ατμόσφαιρα επιτείνουν τα διανοητικά παιχνίδια των ηρώων, καθώς οι εφιάλτες τους ζωντανεύουν και στοιχειώνουν την πόλη, που, τυλιγμένη στην καταχνιά, μοιάζει να παγιδεύει ήρωες και αφηγητή.
Συγχρόνως, η οξεία ειρωνική ματιά του συγγραφέα απέναντι στις ιδεολογικές τάσεις και τα σημαντικά πολιτικά γεγονότα του καιρού του, μη εξαιρουμένης της επανάστασης του 1905, η παρωδία θεμάτων και τεχνικών του παραδοσιακού μυθιστορήματος, καθώς και ο μετεωρισμός ανάμεσα στο δραματικό και το κωμικό στοιχείο μπολιάζουν το μυθιστόρημα με ένα ανατρεπτικό πνεύμα, χαρακτηριστικό που η Πετρούπολη μοιράζεται με άλλα έργα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού των αρχών του 20ού αιώνα.
«Κατά τη γνώμη μου τα κορυφαία πεζογραφικά έργα του 20ού αιώνα είναι κατά σειρά τα εξής: ο Οδυσσέας του Τζόυς, η Μεταμόρφωση του Κάφκα, η Πετρούπολη του Μπέλυ και το πρώτο μισό του παραμυθένιου Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ».
ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΝΑΜΠΟΚΟΦ
Κριτικές
- Άγης Αθανασιάδης, Librofilo, 14/9/2018
- Ευγενία Κριτσέφσκαγια, Η Αυγή, 17/9/2017
- Ξενοφών Μπρουντζάκης, Το Ποντίκι, 14/9/2017
- Δήμητρα Ρουμπούλα, Ο Αναγνώστης, 12/9/2017
- Κατερίνα Σχινά, The Books’ Journal, Ιούλιος-Αύγουστος 2017
Αυτό που συνιστά τη γοητεία της «Πετρούπολης» και υφαίνει το δίχτυ της εκπληκτικής της σαγήνης είναι η ποιητική πολυφωνία της, το συχνά γκροτέσκο της χιούμορ, η ονειρική της ατμόσφαιρα. Και κυρίως η μουσική της γλώσσα.
Ο Αντρέι Μπέλι, όπως και άλλοι Ευρωπαίοι συμβολιστές, ποιητές, πεζογράφοι και ζωγράφοι, ήταν πεπεισμένος ότι η μουσική ήταν η πιο σημαντική από τις τέχνες, επειδή μόνο αυτή μπορούσε να εκφράσει την «ατόφια κίνηση», χωρίς να περιορίζεται, όπως η γλώσσα, στην στατική αναπαράσταση του πεζού κόσμου της κοινής ανθρώπινης εμπειρίας. Θεωρούσε ότι η γλώσσα υστερεί απέναντι στη μουσική, όχι μόνο επειδή της διαφεύγουν οι πλούσιες, πολύπλοκες ηχητικότητες της μουσικής αρμονίας, αλλά κυρίως επειδή το σημασιολογικό έρμα των λέξεων τις καθηλώνει σε ένα είδος ακινησίας. Κι έτσι, εργάστηκε συστηματικά ώστε να φέρει τη γλώσσα πιο κοντά στη μουσική, να εισαγάγει στον πεζό λόγο μουσικά τεχνάσματα – και μάλιστα υπό την κυριολεκτική και όχι την μεταφορική έννοια – να σύρει τον αναγνώστη στον χώρο «πίσω από τον καθρέφτη», όχι μόνο δια της σημασιολογικής, αλλά και δια της φωνητικής οδού. Κάθε πρόταση στην «Πετρούπολη» δημιουργείται με βάση την εναρμόνιση των ήχων, τα κεφάλαια ανελίσσονται σε συγκεκριμένη τονικότητα και ο μύθος αναδύεται μέσω παρηχήσεων και συνηχήσεων. Ο Μπέλι επιχειρεί μια αρχιτεκτονημένη κατανομή των ηχητικών όγκων στον κειμενικό χώρο, προκειμένου να εκφράσει ό, τι η μελετήτρια του έργου του, η καθηγήτρια ρωσικής και συγκριτικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ Άντα Στάινμπεργκ αποκαλεί «ανήκουστη εσωτερική μουσική των λέξεων, όπου τα χρώματα τραγουδούν, οι ήχοι στραφταλίζουν, οι θύελλες μιλούν και η εσωτερική και εξωτερική ζωή αυτών των κόσμων συνυπάρχει πλήρως με την αδιαίρετη κοσμική αρμονία».
- Κώστας Αθανασίου, Η Εποχή, 23/7/2017
- Μιχάλης Μακρόπουλος, Bookpress, 19/7/2017
- Διώνη Δημητριάδου, Fractal, Ιούλιος 2017
- Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Lifo, 29/6/2017
- Αναστάσης Βιστωνίτης, Το Βήμα / Βιβλία, 18/6/2017
- Άννα Στασινού, Εφημερίδα των Συντακτών, 17/6/2017
- Μανώλης Πιμπλής, Τα Νέα / Βιβλιοδρόμιο, 10/6/2017
